De geschiedenis van de nijverheid is niet te reconstrueren zonder gebruik te maken van de verhalen van de mensen, die op de werkvloer van de bedrijven hun dagelijkse arbeid hebben verricht. Zij hebben ervaren hoe het werkelijk in het bedrijf aan toe ging en hoe de productie tot stand kwam. De dagelijkse gang van zaken in een fabriek of winkel valt niet beter te destilleren dan door te spreken met de mensen die het werk verrichten. Dit menselijke aspect leidt tot een beter begrip van de ontwikkelingen die in de loop van de tijd hebben plaatsgevonden.
Samen met het papieren geheugen in de archieven kan met mondelinge geschiedenis het Haagse industriële verleden beter in beeld worden gebracht. Deze ‘echo’s van de werkvloer’ zullen ongetwijfeld tot een completer beeld van het Haagse industriële verleden leiden. In de loop van een aantal jaren werden door de SHIE diverse mensen geïnterviewd en hun Echo’s van de werkvloer vastgelegd. In deze rubriek kunt u verschillende samenvattingen van deze gesprekken lezen.
Register Echo’s van de werkvloer
Als u de voorkeur geeft aan een overzichtslijst, klik dan onderstaande link aan.
T. en H. van der Helm, hoedenwinkel Ladies Paradise
Een fraaie decoratieve actie in de Passage met historische hoeden in 2022, die waren opgehangen in ruimtelijke constructies, bracht ons op het idee de oorsprong van die hoeden na te trekken. Zo kwamen we bij de hoedenwinkel Ladies Paradise terecht. In maart 2024 maakten we een afspraak met mevrouw Thea van der Helm (T) en meneer Hans van der Helm (H) in het voormalige hoedenatelier, annex woonhuis aan de Groot Hertoginnelaan.
W. de Radder, Boekbinderij Van Rijmenam
In de zoektocht naar oud-medewerkers van Van Rijmenam reageerde op de oproep in de krant ook de heer W. de Radder. Inmiddels woont hij al jaren in Maassluis, maar hij kijkt nog altijd met veel plezier terug op zijn werkperiode in de fabriek aan de Fruitweg in Den Haag. Hij had zich goed voorbereid door een lijstje te maken met hoogtepunten van zijn werkzaamheden bij Van Rijmenam.
V. Zegerman, Boekbinderij Van Rijmenam
Ook uit een latere periode van de geschiedenis van de firma Van Rijmenam hebben we iemand gevonden, die meer kon vertellen over de gang van zaken in het bedrijf. Mevrouw Vera Zegerman werkte zes jaar bij het bedrijf, tussen 1977 en 1983, als administratieve kracht op de afdeling verkoopbinnendienst. Ze was vooral betrokken bij de verkoop van de zakelijke RIJAM-agenda.
R. Uljee, Boekbinderij Van Rijmenam
Door de recente renovatie van de voormalige Van Rijmenam fabriek aan de Fruitweg kwam bij de SHIE dit bedrijf met wereldfaam weer in beeld. Het bleek dat er over Van Rijmenam maar weinig informatie is of documentatie is overgebleven. We gingen op zoek naar oud-werknemers van Van Rijmenam in de hoop dat zij ons hun verhaal over dit belangrijke Haagse bedrijf konden vertellen. Een klein oproepje in de krant leverde een tiental reacties op. Een aantal mensen hebben we inmiddels geïnterviewd. Eén van de eerste was de heer Uljee, die op de binderij van de fabriek werkte tussen 1960 en 1978.
Luigi Zuliani, Zuliani Kunst en Terrazzo
Ik denk dat mijn opa zo rond 1925 aan de Viaductweg is begonnen. Langs de kade lagen twee boten. De eerste was de timmerwerkplaats. Daarachter hadden we nog een boot liggen, ook zo’n grote en daar lag zand en grind. Daar was een kelder voor houten binten opslag. Op de kade was de werkplaats en een kantoor en een garage voor een personenauto. Daarachter was het schuurgedeelte en het graniethok. Dat graniet kwam allemaal met de trein aan in zakken en dat werd dan daar losgegooid. Boven de werkplaats was het woonhuis. Er was een portiek met vier woningen, de hele familie woonde er, op dat portiek. Mijn vader woonde daar, mijn opa en nog twee broers van mijn vader woonden er. Die drie broers zaten allemaal in de zaak
L. Bierens, Rijks Automobielcentrale (RAC)
Mijn eerste baan was bij een automobielbedrijf, Marten Rosier, importeur van SIMCA en TEMPO, aan de Wegastraat, een zijstraat van de Binckhorstlaan. Hij had daar een grote garage met een showroom en een kantoor erboven. Ik werkte op het kantoor op de boekhouding. Mijn vader was een keer aan het werk bij de RAC. Ik werkte toen een jaar bij Rosier en had het niet echt naar mijn zin. Hij heeft voor mij geregeld dat ik bij de RAC kon gaan werken, in het magazijn.
N. Plugge, Rijksautomobiel Centrale (RAC)
Toen ik wagenparkbeheerder was, met alles wat we dus hadden, voor de dienst, en daar valt dus niet onder de Rijkspolitie, daar valt niet onder Defensie en het Ministerie van Landbouw, maar de rest van de overheid voertuigen, die hadden wij dus in aankoop en in onderhoud en dat waren er 15.000. Die kwamen bij de werkplaatsen, die we overal hadden en waar we niks hadden, gingen ze naar particuliere garagebedrijven. Dat was dus weer één van mijn taken.
J. Smits, Rijksautomobiel Centrale (RAC)
In het begin heb ik gezeten aan werk voor andere Rijksdiensten, alles wat geen PTT-dienst was, die moesten verplicht langs de RAC. Als er een auto gerepareerd werd, dan ging dat, ook bij derden, dan ging dat via ons. Later… we hadden geweldig veel werk van al die auto’s, we hadden er tienduizend en die moesten allemaal afgeschreven worden naar de kilometers die ze maakten. Een auto werd ieder jaar minder waard en de reparatiekosten gingen meer stijgen.
J. Verhoeff, Rijks Automobiel Centrale (RAC)
Met de recente herontwikkeling van de RAC-hallen, die in 2020 op gang kwam, richtten we ons als SHIE ook op de historie van het bedrijf. In een serie interviews spraken we met oud-werknemers. Eén van hen is Joop Verhoeff, die in 1974 als automonteur in dienst kwam bij het bedrijf en als service-adviseur in 1999 de RAC verliet. “Toen ik daar in 1974 kwam, was ik dus… dat heette toen zo mooi employé 3
J. van Beek, Philips telecommunicatie
Wij maakten telecommunicatie apparatuur, dat zijn relais, kiezers en allerlei elektrische apparaatjes en die moesten met draadjes aan elkaar verbonden worden. En die draadjes werden gebundeld tot een draadboom en die draadbomen moesten eerst getekend worden, eerst opgemeten en dan kwam er een tekening tevoorschijn. Een hele grote tekening en die werd naar de fabriek gestuurd en die spijkerden die tekeningen dan op een plank.