Muurvlakte te huur

De eerste muurreclames

De geschilderde muurreclame is een fenomeen dat rond 1900 opkwam en in de periode tot circa 1940 zijn hoogtij heeft gekend. Veelal werden de muurreclames op gestucte wanden geschilderd, soms ook wel direct op de baksteen. Ontwerpers kwamen er vaak niet aan te pas, maar het werd het domein van de decoratieschilder – de huisschilder die in zijn opleiding ook het decoratie of reclameschilderen mee kreeg. Hij leerde iets van vlakverdeling en het in schatten van belettering op zo’n groot vlak. Het bleef een beetje aanvoelen en dat is in verschillende muurreclames hier in Den Haag ook nog goed te zien: de letterverdeling kwam soms niet helemaal uit zoals die zou moeten zijn.

Verpakking als inspiratie

Vaak diende een bestaand ontwerp van bijvoorbeeld een etiket van een fles – denk maar aan de Rynbende fles of een koffiepak van Reuser & Smulders, als uitgangspunt en werd dit tot op een zeer grote schaal opgeblazen.

Dat daarbij de verhoudingen wel eens iets uit de pas gingen lopen werd voor lief genomen of beter werd over het hoofd gezien door de maker. Hij leverde zijn vierkante meters spetterende reclame.

De muurreclames werden veelal uitgevoerd voor lokale bedrijven. Het waren vaak de kleine middenstanders en ambachtslieden die van dit middel gebruik maakten. Daardoor kreeg dit type reclame door de huidige liefhebbers van historische reclames wel de poëtische naam fresco’s van de middenstand.

Maar ook landelijk opererende bedrijven vestigden lokaal de aandacht door muureclames. Een goed voorbeeld hiervan is de muurreclame van Rynbende in Leidschendam, die in 2000 in opdracht van de SHIE is gerestaureerd. Maar ook andere grote bedrijven gebruikten de muurreclame om aandacht te trekken voor hun product, denk maar aan Heineken en Blue Band. Van dit laatste merk werd aan de Hofweg, vlak bij het Binnenhof, in de jaren dertig een grote muurreclame aangebracht. Deze reclame was zeer nadrukkelijk in het stadsbeeld aanwezig, iets dat tegenwoordig zeker niet meer geaccepteerd zou worden.

Belangrijk voor de muurreclame is uiteraard de plaats. Dat waren blinde muren op hoeken van straten langs verkeersaders of in het centrum op schuttingen. In Den Haag tref je de restanten van reclames nog aan op hoeken van de straten aan bijvoorbeeld de Loosduinsekade tussen de Valkenboskade en de Kamerperfoeliestraat maar ook aan de zijstraten van de Statenlaan. Ook gemeentelijke eigendommen werden voor dit doel verhuurd, te denken valt aan trafozuilen, schuttingen, muurvlakken etc. Uit Het Vaderland van 1928 blijkt dat het tarief voor gemeentelijke muurvlakken ƒ 4,- per m² per jaar bedroeg, voor schuttingen ƒ 2,- per jaar en andere plaatsen ƒ 5,- per jaar. Het beschikbaar stellen van gemeente-eigendommen gebeurde dan in samenspraak met een commissie bestaande uit de directeuren van Gemeentewerken, Stadsontwikkeling, GEB, de gemeentelijke Telefoondienst en de HTM, diensten die objecten in de aanbieding hadden.

Bronnen:

• J. Duivesteijn, R. Kleinegris en J. de Lange, Sprekende muren die verstommen. De geschilderde muurreclames in Den Haag, Den Haag 1991
• J.J. Havelaar en P. Nijhof, (samenstelling en red), Tekens aan de Wand. Geschilderde muurreclames in Nederland, Rotterdam 2012

De SHIE is in 2005 gestart met de campagne Muurvlakte te huur. De doelstelling was om in tien jaar tijd een tiental bijzondere muurreclames in Den Haag te restaureren.
Daarmee staat de SHIE garant voor het behoud van een representatieve selectie van bijzondere muurreclames, die de stad rijk is.
De gerestaureerde muurreclames geven een goede afspiegeling van de wijze van reclamemaken in de periode 1900 – 1950.