Haagvaarder 77 (hoofdartikel)

De droom van iedere vrouw!
De Haagse naaimachinefabriek Fridor

“Amerika bestelt 50.000 naaimachines bij Haagse fabriek. Order van ruim 3 millioen dollar voor N.V. Fridor”, kopt de Haagsche Courant op 15 december 1953. Het damesblad Libelle onthult een half jaar later, dat de echtgenote van directeur Friedheim, hierin een belangrijke rol heeft gespeeld. Niet alleen bij de internationale verkoop, maar ook aan het ontwerp van de Fridor naaimachine droeg mevrouw Friedheim haar steentje bij.

Fridor Stitchmaster

De naaimachine was een Zwitsers ontwerp, waarvan men de licentie verkreeg. Hiermee ging men aan de slag bij de Waldorp Radio-fabrieken in de Haagse Laakhaven. Na twee jaar proefnemingen werden in 1949 de eerste Fridor naaimachines geproduceerd. De jaarproductie werd geschat op 20.000 stuks. Bijzonder aan de machine was de zogenaamde ‘vrije arm’, waardoor het gemakkelijk was om bijvoorbeeld kousen en sokken machinaal te stoppen. Door de elektrische aandrijving, die werd bediend met een metalen kniehandle hield men de handen vrij. De machine, met een gewicht van 11 kg, werd in een koffer verkocht als ‘portable’.

Friedheim-Fridor

Rudolf Simon Friedheim trad in 1938 aan als procuratiehouder bij Waldorp Radio. In de oorlogsperiode trad de, van oorsprong Duitse, Friedheim tijdelijk terug, om in oktober 1945 als statenloos burger weer aan te treden. Een paar jaar later is hij genaturaliseerd en bekleedt de functie van directeur.
Waldorp Radio produceerde behalve radio’s ook strijkijzers, stofzuigers, klokken en grammofoons; in 1948 werden daar in de statuten ook ‘electrische draagbare- hand- en traphuishoudnaaimachines’ aan toegevoegd. In eerste instantie onder de naam Eerste Nederlandsche Naaimachinefabriek en een paar jaar later onder de naam Fridor.

Op de beurs

Op de Amsterdamse huishoudbeurs van 1948 verdringen de dames elkaar bij de Fridor stand. Deze naaimachine met een ‘vrije arm’ kan behalve naaien ook borduren en sokken stoppen. De Fridor naaimachine was in 1951 volgens de krant één van de ‘aantrekkelijkheden’ op de Utrechtse Jaarbeurs. Op de Haagse Damesbeurs in hetzelfde jaar in de Houtrusthallen maakte elke 10e bezoekster zelfs kans op deze ‘droom van iedere vrouw!’.

Zig-zagproces

Fridor adverteerde onder andere met de zig-zagfunctie van hun naaimachine. Dit was een doorn in het oog van concurrent Pfaff. De Nederlandse Pfaff importeur spande in 1951 zelfs een kort geding aan tegen Fridor, omdat de zig-zag niet automatisch was, zoals wel bij de Pfaff het geval was. Na een demonstratie in de Haagse rechtszaal, op de elkaar beconcurrerende machines door geroutineerde naaisters en gemiddelde huisvrouwen werd de eis van Pfaff afgewezen. Intussen werd er bij Fridor achter de schermen hard gewerkt aan het ontwikkelen van een machine met automatische zig-zag.

Overzeese expansie

In 1953 werd een order van 50.000 naaimachines binnengehaald voor de Amerikaanse markt. Directeur Friedheim en zijn echtgenote waren heel Amerika doorgereisd om dit Nederlandse product te promoten, met als uiteindelijk resultaat een order van 3 miljoen dollar. De productiecapaciteit moest hiervoor verdrievoudigd worden en ook het personeelsbestand van 270 mensen vroeg om uitbreiding.
Om de in Amerika opgedane ervaring te delen was Friedheim één van de oprichters van de Nederlandsche Exportfederatie. Het wierp zijn vruchten af, in 1955 volgde een grote order voor Australië van 7,5 miljoen gulden.
Fridor vroeg een beursnotering aan, een paar maanden later gevolgd door een emissie van obligaties van 1 miljoen gulden. Naast een Engels filiaal werden bij Luik en bij Sydney naaimachinefabrieken opgericht.

Nederlands spectaculairste faillissement

De eerste problemen werden zichtbaar toen er in maart 1957 geen slotdividend werd uitgekeerd over de voorgaande jaren. Nog diezelfde maand vroeg de NV Fridor Fabrieken surseance van betaling aan en op 16 mei werd het faillissement uitgesproken. De productie werd overgenomen door de Australische firma. De garantie, service en verkoop van de naaimachines werden voortgezet door de Fridor Handel Maatschappij. De fabriek aan het Leeghwaterplein werd verkocht aan het Rode Kruis, die er in januari 1959 zijn centraal rampenmagazijn vestigde.

Jannie Havelaar

Bronnen:

• R.S. Friedheim, “Reclame niet alleen – zaligmakend”, in Ariadne, jrg. 9, 1954, p.331 + 355.
• B. Folkertsma, “Fridor: harde les uit de praktijk”, in: Doelmatig Bedrijfsbeheer, jrg. 10, 1958, nr.12, p. 236-238.
• I. Hennink, “Een zakenvrouw vloog naar Amerika”, De Libelle, nr. 18, 1 mei 1954, p. 12-14.
• Interview J. Havelaar met M. van Putten.
• Kamer van Koophandel ’s Gravenhage, Handelsregister.
• Kranten in KB en HGA.