Haagvaarder 58 (hoofdartikel)

G. & F. Rosa, terrazzo en mozaïekwerken
Italiaans ambacht in Transvaal

Rosa, Terrazzo, Pretoriusstraat 40-46, 2008

Tussen de woningen uit de jaren negentig aan de Pretoriusstraat springt één gevel in het oog. Het pand op nummer 40-46 heeft de stadsvernieuwingsgolf overleefd. De terrazzo reclameplaat aan de gevel geeft een staaltje weer van het ambacht en het kunnen van de Firma Rosa, die hier gevestigd was.

Terrazzo Terrazzo, ook wel granito of kunststeen genoemd, bestaat uit een mengsel van cement, water en marmerbrokjes, dat op een stabiele ondergrond aangebracht wordt en door middel van walsen verdicht wordt. Na drogen wordt het oppervlakte geslepen en gepolijst. Terrazzo wordt vaak gecombineerd met mozaïeksteentjes. Terrazzowerkers uit Friuli, een streek in het noorden van Italië, verspreidden deze techniek wereldwijd. Een prachtig voorbeeld in Den Haag vormt de vloer van de Passage(1885), gelegd door één van de pioniers in Nederland in het terrazzowerk, Giovanni Battista Gobeschi. Hij vestigde zich in 1883 in Amsterdam en later in Den Haag. Giulio en Fortunato Rosa Bian, neven van elkaar, waren werkzaam bij Gobeschi. In 1909 richtten zij samen een eigen bedrijf op: G. & F. Rosa, terrazzo en mozaïekwerken.

Pretoriusstraat

De zaken gingen blijkbaar goed en een paar jaar later lieten ze, midden in Transvaal, een wijk waar veel terrazzowerkers zich vestigden, een eigen pand bouwen. Het complex is symmetrisch opgebouwd met op de benedenverdieping één grote werkplaats, met twee royale toegangsdeuren. Op de twee erboven gelegen verdiepingen waren de woonhuizen voor de beide families Rosa Bian. Ook nu is nog zichtbaar, dat aan de afwerking de nodige zorg werd besteed. In het oog springend zijn de versieringen onder de daklijst, de brievenbussen en de terrazzo toegangspaden. Midden op de gevel prijkte het visitekaartje van de firma, een terrazzo reclameplaat.

Familiebedrijf

Op een foto uit de jaren 20 poseren de beide families Rosa Bian, zittend in de raamkozijnen. In 1934 keerde Giulio samen met zijn vrouw terug naar Italië; hun zoon Manio bleef wonen op nummer 40 en volgde zijn vader op in de zaak. Een paar jaar later verliet ook hij het bedrijf en werd het voortgezet door Fortunato en zijn zoons Dante Nicolini(1909) en Gabriele Bartolo(1915). Na het overlijden van Gabriele aan het eind van de oorlog en zijn vader Fortunato in 1960 zette Dante de zaak voort met zijn zuster Maria Therese. Een paar jaar na haar overlijden, in 1969, zette Dante het bedrijf voort als D.N. Rosa’s Terrazzo’s en Betonwerken.

Werk in uitvoering

Terrazzowerk bestond voor de oorlog vooral uit opdrachten van instellingen. Er werden vloeren gelegd voor kloosters, ziekenhuizen en kerken. Na de oorlog verplaatsten de werkzaamheden zich meer naar de nieuwbouw. De heer Sergio Toffolo (1932) ging op zijn 17e bij Rosa werken, hij leerde er in de praktijk het vak van terrazzowerker. Hij voerde gevelreparaties uit en maakte in (nieuwbouw) woningen aanrechten, douchebakken en dorpels. Soms waren er grote klussen, waar ook mozaïek aan te pas kwam. Op www.shie.nl kunt u in ‘echo’s van de werkvloer’ meer lezen uit het interview met de heer Toffolo. Rosa had ook een werkplaats aan de Loosduinseweg, waar o.a. trappen gemaakt werden. Aan de Pretoriusstraat was vooral opslag van materiaal en… zaterdags werd er loon uitbetaald vanuit het kantoortje op de benedenverdieping. Hier resteren nog diverse stukken mozaïek- en terrazzowerk.

Vertrek

Na het vertrek van Manio werd het pand gesplitst, beneden kwamen twee aparte werkplaatsen, nummer 40-42 werd verkocht aan Cristofoli, importeur van wijnen en delicatessen. De terrazzoplaat werd verplaatst naar het rechter pand. Dante vertrok halverwege de jaren 80 naar Italië en overleed daar enige jaren later. De fraaie reclame terrazzoplaat bleef achter als herinnering aan de firma Rosa.

Jannie Havelaar

Bronnen: