Haagvaarder 30 (hoofdartikel)

Tekens in terrazzo, De naam is uw garantie

Terrazzo wordt gevormd uit een mengsel van kleine marmerbrokjes, cement en water. Dit mengsel wordt op een egale, stabiele onderlaag aangebracht, waarna door middel van inwalsen en verwijderen van overtollig cement de laag verdicht wordt. Na harding wordt de terrazzolaag geschuurd en gepolijst, zodat een glanzende, slijtvaste laag ontstaat. Door combinatie van diverse kleuren marmer in één mengsel en combinaties van diverse mengsels en patronen is veel variatie mogelijk. Terrazzo vormt een vervolg op de eeuwenoude romeinse mozaïek vloeren, soms worden ook mozaïeksteentjes in combinatie met terrazzo toegepast.

Friuli

Terrazzowerkers uit de Italiaanse streek Friuli waaierden in de negentiende eeuw uit over Europa. Via Duitsland, Oostenrijk of Frankrijk of rechtstreeks brachten zij hun vakwerk naar Nederland. Vele aanrechten, portiektrappen, portalen en douchevloeren werden uit terrazzowerk gemaakt. Vaak serieproductie, maar ook geheel ontworpen naar de wensen van de klant was en is mogelijk. Want ook heden ten dage is dit oude ambacht nog springlevend. De firma Cristofoli, de oudste (1913) nog bestaande terrazzofirma in den Haag, voert naast restauraties werk uit als de vloer van de “koopgoot” in Rotterdam, de buiksteen van de Hammam (oosters badhuis) in Den Haag en kunstwerken, b.v. op het Slachthuisplein.

Passage

Één van de oudste en unieke terrazzowerken vormt de vloer van de Haagse Passage uit 1885. Deze vloer werd gelegd door Gobeschi, één van de eerste terrazzieri die de sprong naar Den Haag maakte. Zijn “handtekening” is, heel subtiel, te zien voor nummer 11. Minder subtiel tekende de restaurateur voor nummer 46 in 1977.

Reclame

Deze vorm van “reclame” is ook op diverse andere plaatsen nog te zien. Zo liet juwelier en opticien J. van Willigen en Zonen in 1924 tot tweemaal toe zijn reclameslogan DE NAAM IS UW GARANTIE aanbrengen voor de deuren van zijn nieuw geopende winkel op de hoek van de Piet Heinstraat en de Zoutmanstraat.
Iets verderop in de Piet Heinstraat nr. 110 liet H. Smits, winkel in dames- en herenmodeartikelen, een monogram aanbrengen in zijn voorportaal.
Op Westeinde 209 was in de jaren dertig van de vorige eeuw De Breij’s Gelukskantoor gevestigd. Daar kwam men letterlijk over de vloer voor LOTISICO-loten. Hier kon men, eventueel op afbetaling, een vast lot of polis kopen, waarop gegarandeerd eenmaal een prijs van / 10.000,- viel. De Naamloze Vennootschap: De Eerste Nederlandsche Maatschappij tot Verzekering van Risico in Loterijen werd rond 1900 in Den Haag opgericht als tegenhanger van de Staatsloterij onder het motto: “de grote massa schreeuwt om meer twintigjes”. Deze enige nog bestaande particuliere Nederlandse loterij verkoopt geen nieuwe loten meer, wel worden er voor de 21.000 geplaatste loten regelmatig trekkingen verricht.

Jacob Smit, van beroep winkelier, stoffeerder en koopman vestigde zich rond 1907 aan de Waldeck Pyrmontkade 29/30. Hij liet als entree een prachtig visitekaartje in terrazzo maken; zijn naam omlijnd door zwierige Jugendstil lijnen van mozaïek.
Rond 1902 werden de eigen winkels van Rademaker uitgebreid met die aan de Herengracht hoek Prinsessegracht. Het pand was destijds van boven tot onder voorzien van reclames. Nu herinnert alleen de letter R bij de voordeur nog aan deze producent van het Haagsche Hopje.

Slijtage

Hoewel terrazzo een zeer slijtvast materiaal is, valt de tand des tijds duidelijk af te lezen aan de ingang van het Garnalenhuis aan de Frederik Hendriklaan; met name de garnaal van mozaïeksteentjes is flink aangetast. Boek- kunst- en muziekhandel Noordijk aan de Bankastraat verdween als firma geheel, ook de naam in de vloer sleet uit. Reden temeer om deze tekens in terrazzo, zeldzaam reclame-erfgoed, met de nodige zorg te omgeven.

Jannie Havelaar

Bronnen:

• A. Cottaar, Ik had een neef in den Haag, Nieuwkomers in de twintigste eeuw, Zwolle, 1998
• P.W.A. Metman, Het terrazzoboek, Leeuwarden, 2000
• Adresboek van ‘s-Gravenhage, div. jaren

Met dank aan:

• F. Cristofoli