Haagvaarder 16 (hoofdartikel)
Drukkerij Die Haghe, ambacht in lood
De sloopplannen die de gemeente Voorburg had voor o.a. de Van Alphenstraat zouden tevens het einde betekenen van drukkerij Die Haghe. Verzet van de buurt tegen deze plannen, niet in het minst van de huidige eigenaar, heeft er uiteindelijk in geresulteerd dat de Voorburgse raad onlangs heeft besloten dat die plannen van de baan zijn.
Geschiedenis
Drukkerij Die Haghe is sinds 15 oktober 1927 gevestigd aan de Van Alphenstraat nr. 101 in Voorburg. Enige jaren daarvoor was de grootvader van de huidige eigenaar, Thijs Uyttenhout, als directeur in dienst getreden bij de huisdrukkerij van Bankierskantoor Truffino & Co in Den Haag. Hij had daarbij bedongen dat hij na verloop van tijd de drukkerij zou overnemen, hetgeen enkele jaren later geschiedde.
Zetten
Bij Die Haghe wordt het zetsel op drie manieren vervaardigd. De oudste en meest arbeidsintensieve manier is die van het zetten met de hand, waarbij de zetter de letters met de bovenkant naar hem toe in de ‘zethaak’ plaatst. Als er een stukje zetsel klaar is, wordt dat in in de ‘galei’geplaatst.
In de laden van de zetkast of bok liggen de letters, cijfers en leestekens volgens een bepaald systeem, waarbij de meest voorkomende letters dichtbij de zetter liggen die voor de kast staat. Van elk lettertype, bijvoorbeeld romein, cursief, vet, zijn een aantal ‘corpsen’ aanwezig. ‘Corps 10’ geeft bij afdruk bijvoorbeeld een letter van vier millimeter.
Daarnaast worden er in de drukkerij machines gebruikt waarmee op mechanische wijze zetsel kan worden gegoten. Een voorbeeld daarvan is de intertype waarbij regels matrijzen worden getypt die vervolgens naar het gietgedeelte worden getransporteerd waarna zo’n regel in z’n geheel wordt afgegoten. In feite heeft deze machine, waarvan er nog maar enkele in Nederland in gebruik zijn, drie functies te weten die van verzamel- en giet- en distribueermachine.
Slechts zetsel is te herkennen door veel ‘haren tussen de letters’. Dit zijn kleine streepjes die worden meegedrukt door slijtage aan de matrijzen van de gietmachine (zogenaamde ‘harende matrijzen’).
Het maken van zetsel d.m.v. de Monotype valt in twee delen uiteen. Eerst wordt een ponsband getypt, die vervolgens wordt afgelezen door de gietmachine. Ieder element wordt apart gelezen en komt vervolgens in paginaverband uit de machine. Van deze machine zijn er nog maar enkele in Nederland in gebruik.
Drukken
De machines in de drukkerij zijn vervaardigd tussen 1920 en 1960. Waarschijnlijk is de Victoria uit 1920 illegaal aangeschaft. Dit valt af te leiden uit het feit dat het serienummer onleesbaar is gemaakt. Als vroeger een machine vervangen moest worden ging deze naar het machinefonds die er, om de branche te beschermen en om te voor komen dat de pers naar een niet-vakman zou gaan, een onnatuurlijk hoge prijs voor betaalde. Vervolgens werden deze machines door het fonds vernietigd. Dat is ook de reden dat er niet zoveel oude drukpersen bewaard zijn gebleven.
Verder is in de drukkerij een indrukwekkende M.A.N.”stopcylinder drukpers met waaierlatten” te zien. Oorspronkelijk moest het papier handmatig vel voor vel worden ingegelegd.
Daarnaast beschikt Die Haghe over een Original Heidelberg uit 1953, een degelautomaat met een pomp die zuigt en blaast met een drukkracht van slechts 40 ton. Deze machine wordt hoofdzakelijk voor klein werk gebruikt.
Voor het drukwerk met een grote oplage wordt voornamelijk gebruik gemaakt van een Nebiolo, een Italiaanse stopcylinder uit 1966. Daarop kan op A2-formaat of groter worden gedrukt, met een maximum van 55 bij 80 cm.
Léon van Adrichem