Haagvaarder 80 (hoofdartikel)

Maakhaven
Creativiteit in  voormalige benzinepompwerkplaats

Van het eerste als zodanig ontworpen industriegebied van Nederland, de Laakhaven, resteert weinig industrieel erfgoed meer. De plannenmakerij van de jaren 90 heeft echter de eindstreep niet gehaald en daardoor is in het gebied van de Petroleumhaven nog iets van het industriële verleden behouden gebleven. Nieuwe ontwikkelingen vormen echter een nieuwe bedreiging van dit erfgoed en specifiek de voormalige Centrale Werkplaats van Shell aan de Calandkade.

Shell in de Petroleumhaven

In 1928 werd door de gemeente besloten om de allang gewenste Petroleumhaven in de Laakhaven aan te leggen, zodat er einde kwam aan de onveilige situatie van olieopslag in de binnenstad. In de directe omgeving van de haven en ook langs de nabij gelegen Calandkade vestigden zich vervolgens diverse oliebedrijven. Eén van de eerste was Shell. In 1929 werden plannen ingediend bij de gemeente om aan de kade een grote centrale werkplaats (CW) en magazijn (CM) te bouwen. Hier konden het sterk groeiende arsenaal aan benzinepompen worden onderhouden en ook het eigen wagenpark, zoals tankauto’s, vliegveld- en stookoliewagens.

Architect Postma uit Deventer

Shell trok voor zijn nieuwe vestiging de architect J.D. Postma aan, een architectenbureau dat zich na de oorlog ontwikkelde tot één van de grootste architectenbureaus in Nederland, gespecialiseerd in industriële complexen. Het gebouw dat verrees, kreeg een open structuur, een lage grote hal met geschakelde sheddaken, bestaande uit een geklonken metalen constructie met cassettevormige betonnen dakplaten, een voor die tijd nog nieuw fenomeen. Het centrale deel van de hal werd bestemd voor de montage.

Aan de 1e Lulofsdwarsstraat werd een schilderswerkplaats, een houtbewerkingwerkplaats, een grote ruimte voor de bankwerkers en een proefstation gesitueerd. Aan de Calandkade was links een magazijn met expeditie en rechts een was- en kleedlokaal. Middenin lag de hoofdingang van het complex met een portiersloge. Het naastgelegen terrein richting Waldorpstraat bleef voorlopig nog grotendeels leeg.

Uitbreiding

Door de toename van het aantal benzinepompen en de grote omvang van het aantal bedrijfsauto’s, die door intensiever gebruik (ploegendienst) ook meer onderhoud nodig hadden, bestond er al lang behoefte aan uitbreiding. Vanwege verschillende omstandigheden, onder meer door de oorlog, kwam het niet van een verbouwing. In de jaren 50 was het dan toch zover. De bouwtekeningen laten zien dat de bestaande ruimte opnieuw werd ingedeeld en op het open terrein, richting Waldorpstraat, een nieuw gebouw werd geprojecteerd. Hierin werden de schilderswerkplaats, het magazijn voor te bewerken goederen en een opslag voor rubber artikelen (banden en slangen) en een fietsenstalling ondergebracht. Op de etage kwam een portierswoning en een leslokaal. Dit nieuwe pand ademt de verzorgde decoratieve uitstraling van wederopbouwarchitectuur en was voorzien van het Shell-embleem boven de entree met het trappenhuis.
Om de aanvraag voor de vergunning kracht bij te zetten vermeldde de brief nog fijntjes: “Wellicht mogen wij in dit verband nog onderstrepen dat ons bedrijf, en dus ook de hierin gebruikte apparatuur, van zeer groot belang mogen worden geacht voor het Nederlandse economisch leven, waarbij wij denken aan de levering van onze veelsoortige producten aan industrie, defensie, enz.”. Op 19 juni 1953 werd met een kleine plechtigheid de verbouwde en gemoderniseerde CW en CM van Shell officieel in gebruik genomen.

Herbestemming

Tot 1975 bleef het complex in gebruik bij Shell. Daarna kreeg het nog diverse andere functies tot het uiteindelijk in 2002 door de gemeente werd aangekocht in het kader van de herontwikkelingsplannen van Laakhaven-West. Kort daarna werd het door Stroom in gebruik gegeven aan een groep kunstenaars en creatieve ontwerpers, die het complex omdoopten tot Maakhaven. Inmiddels is hen de wacht aangezegd en wil de gemeente de kavel uitgeven als kluskavel waar dan in plaats van dit goed ontwikkelde concept opnieuw mensen een nieuw initiatief zullen gaan ontwikkelen, na sloop van het complex. Een naar de mening van de SHIE zeer onwenselijke ontwikkeling.

Koos Havelaar

Bronnen:

• Nijvertijd, jrg.11 nr. 19, juni 2007. (halfjaarbulletin SIED)
• Olie, jrg.6, 1953, p. 216: “De vernieuwde Centrale Werkplaats van Shell Nederland N.V.”.
• Olie, jrg.7, 1954, p. 264-265: “De Centrale Werkplaats van Shell Nederland N.V. te ‘s-Gravenhage”.
• Shell Nederland Nieuws, 8 augustus 1953.
• Bouwtekeningen DSO archief gemeente Den Haag