Haagvaarder 67 (hoofdartikel)
Nanne Veenstra; zeer ondernemend!
Nanne Veenstra (1861-1942) was een echte entrepreneur. Hij zette in Den Haag een succesvolle uitgeverij én een rijwielfabriek op. Maar hij is typisch zo’n ondernemer waar de Haagse economische geschiedschrijving tot nu toe geheel onterecht aan voorbij is gegaan.
Rijwielfabriek “De Vierkleur”
Nanne Veenstra werd op 6 november 1861 geboren in Lemmer. Via zijn vader kwam hij in contact met Abele Kluwer en met hem richtte hij Kluwer Uitgeverij op. Maar de samenwerking werd verbroken en eind 1897 komt Veenstra naar Den Haag. Hij zet daar een uitgeverij op en gaat ook fietsen produceren. De fiets veroverde in deze jaren immers geheel Nederland. In mei 1900 deponeert Veenstra daarvoor het merk “De Vierkleur”. De Vierkleur is de naam van de vlag van de Zuid-Afrikaanse Boerenrepubliek Transvaal. Als werkplaats staat dan vermeld Franklinstraat 33-39. Het bedrijf loopt “als een fiets”. Vanaf 1901 verschijnen er overal in den lande advertenties voor “De Vierkleur”. Er wordt ook geleverd aan het leger, zoals al sinds juli 1900 aan alle regimenten vestingartillerie. Veenstra stelt nu overal agenten aan voor de verkoop van zijn fietsen. Beroepswielrenner Jan van der Tuyn uit Den Haag, tijdgenoot van Jaap Eden, werd op z’n Vierkleur-fiets zelfs Nederlands Kampioen Stayer in 1902!
In 1905 laat Veenstra een fabriek bouwen op de hoek van de Edisonstraat en Fahrenheitstraat, op dat moment geheel aan de rand van de stad. Veenstra’s zoontje Henri (George) legt de eerste steen die nog altijd in de gevel is te vinden. Het blad De Kampioen meldt in november 1906 dat het bedrijf een productiecapaciteit heeft van 10.000 rijwielen per jaar en een oppervlak van 1.400 m2. Het hoofdgebouw heeft een winkel plus showroom. De bedrijfsruimten bestaan uit een moffel-, slijp-, en nikkelinrichting, smidse, gassoldeerinrichting en een afdeling framebouwerij. Als krachtbron dient een 21 pk Crossly gasmotor en er was elektrische verlichting. Ondertussen is de firma “Veenstra en Co” omgevormd tot “Rijwielfabriek De Vierkleur NV”. Na 1905 gaat het nog enige jaren uitstekend. Overal in de kranten vinden we advertenties van De Vierkleur met nieuwe verkooppunten. Bovendien winnen de Vierkleur-fietsen menige prijs in het buitenland. De Vierkleur is in deze jaren qua omvang van het personeel (100 personen) de vijfde rijwielfabriek van Nederland.
Maar dan begint de import van goedkopere fietsen voelbaar te worden. Het lijkt erop dat De Vierkleur hier niet tegen opgewassen is. In 1911 wordt het Bedrijfskapitaal gehalveerd en in 1912 wordt het bedrijf overgenomen door grossier J.F. Smits uit Rotterdam. Of Veenstra na 1912 nog betrokken blijft bij het bedrijf is onduidelijk. In augustus 1913 is er brand in de werkplaats, in 1917 speelt voor de Hoge Raad de zaak De Vierkleur versus Crossley-motoren en uiteindelijk wordt het bedrijf eind 1917 opnieuw verkocht. De Amsterdamse rijwielhandelaar Witmondt is de gelukkige. Of de machinerieën ook naar Amsterdam zijn gegaan is onduidelijk; wellicht ging het alleen om de merknaam De Vierkleur. In 1942 komt Witmondt om in Auschwitz en wordt het bedrijf geliquideerd.
Het gebouw van De Vierkleur wordt na 1917 decennia lang gebruikt door Steen- en Boekdrukkerij J. Smulders & Co. Vervolgens kwam het Rode Kruis. Het logo, twee vleugels en een rood kruis, is nog altijd aanwezig in een boog van het gebouw aan de zijde Fahrenheitstraat. Tegenwoordig huisvesten de bedrijfsruimten, onherkenbaar verbouwd, een tapijthal. Het voorpand is verkaveld tot appartementen.
Veenstra zelf vierde in 1941 nog zijn 80e verjaardag met een receptie. De ‘krasse jarige’ haalde de krant. Op 1 oktober 1942, is Nanne Veenstra overleden. Nanne was vier maal gehuwd én vier maal gescheiden.
Hans Klomp
