Haagvaarder 13 (hoofdartikel)
Onder de rook van Den Haag
Onder de rook van Den Haag, deze beeldspraak wordt vaak gebruikt wanneer men plaatsen in de directe omgeving van Den Haag bedoelt. Maar wanneer dit wat letterlijk genomen wordt, blijkt dat ook Den Haag veel schoorstenen stonden. Veelal gebouwd door een Haagse firma, nl. De Ridder & Co.
Haagse schoorstenen
In industriesteden is het aannemelijk dat zich daar veel schoorstenen bevinden, Den Haag heeft niet zo zeer de naam van een industriestad, en toch zijn daar alleen al tussen 1880 en 1970 ongeveer 200 schoorstenen gebouwd.
Niet al deze 200 pijpen hebben daar tegelijk gestaan, de een kan wel eens een vervanging zijn van een voorgaande. Zo is de nog bestaande pijp van 40 m. op het voormalige slachthuisterrein in 1953 gebouwd ter vervanging van een uit 1905-10 stammende pijp van 35 m.
Het merendeel (150) is tussen 1880 en 1920 gebouwd. Uit onderzoek is gebleken dat er in Nederland ongeveer 10.000 schoorstenen gestaan hebben. Dit betekent dat 2% hiervan in Den Haag stond. Rekenen we daar Voorburg, Rijswijk, Scheveningen, e.d. ook bij dan wordt dat aantal nog 60 hoger. Wanneer we ook de kassen van Loosduinen meetellen dan komen er nog 80 pijpen bij. In Amsterdam zijn in dezelfde periode ook 200 schoorstenen gebouwd, in Rotterdam bijna 300.
De stedelijke omgeving kan invloed hebben op het aantal schoorstenen doordat ook veel bakkerijen en melkinrichtingen wat hogere pijpen moesten bouwen om te voorkomen dat de Hagenaars wat te letterlijk in de rook kwamen te zitten. De hoogte van de schoorstenen wordt beïnvloed door de grootte van de stoomketels. Voor een wasserij is dat veel geringer dan voor een gas of elektriciteitsfabriek.
Voor kleine bedrijfjes werden vaak standaard schoorstenen besteld bij een schoorsteenbouwbedrijf. De gasfabrieken lieten fraaie versierde exemplaren ontwerpen, en ook voor badhuizen werden wel afwijkende pijpen gebouwd.
De Ridder & Co
In Nederland bestonden er twee belangrijke schoorsteenbouwbedrijven met elk hun eigen steenfabrieken, Canoy Herfkens uit Venlo en De Ridder & Co uit Den Haag. Beide bedrijven bouwden tezamen ruim 7000 schoorstenen ongeveer 70% van alle in Nederland gebouwde pijpen. De overigen werden vaak door kleinere aannemers gebouwd soms met gebruik van de stenen van bovengenoemde bedrijven. Voor de bouw van schoorstenen werden vanaf het eind van de vorige eeuw speciale stenen gebakken, de zg. radiaalstenen.
De ontstaansgeschiedenis van de firma De Ridder is moeilijk te achterhalen. Dit komt door verschillende min of meer duidelijke samenwerkingsverbanden. De naamgever, de heer Bernard Laurens de Ridder is vermoedelijk in België geboren en heeft daar ook langere tijd gewoond. Hij was een soort agent of vertegenwoordiger voor Nederland van de Belgische firma Max Ferbeck.
In het blad Bouw en Interieurkunst wordt in 1936 bevestigd dat de heer De Ridder reeds aan het einde van de vorige eeuw in samenwerking met een Belgische speciaalfirma schoorstenen bouwde. Moeilijkheden met het verkrijgen van de stenen leidde ertoe dat er in 1900 een fabriek in Oegstgeest gebouwd werd. Reeds vanaf 1898 claimt de firma De Ridder o.a. in Amsterdam schoorstenen van meer dan 50 m. hoogte te hebben gebouwd. Het kantoor van de Ridder & Co, later de Eerste Hollandsche Schoorsteensteenfabriek v/h De Ridder & Co genoemd, was gevestigd aan de Stationsweg 157 te Den Haag en later aan de Rijksstraatweg 574. Na B.L. de Ridder werd eerst de heer C. Sweris directeur (vanaf 1926) later opgevolgd door H. Sweris welke in 1985 overleed. Het bedrijf is daarna overgenomen door een ander reparatiebedrijf.
Arjan Barnard
Bron:
A. Barnard, Fabrieksschoorstenen in Nederland, Hardenberg 2017
