Pander verkoopt matten, tapijten, gordijnen, meubels. Later máákt Pander ook meubels en verzorgt betimmeringen in vele (Haagse) gebouwen. En wat wordt in die tijd ook van hout gemaakt? Juist: vliegtuigen!
Historisch overzicht
Periode Brouwersgracht 1850 – 1868
1850 Klaas Pander start een mattenwinkel aan de Brouwersgracht 21.
1863 Hendrik Pander start een winkel in tapijten en matten in Gouda.
1865 Hendrik neemt de zaak in Den Haag over.
Periode Vlamingstraat 1868 – 1878
1868 Verhuizing van de winkel naar de Vlamingstraat 16.
Periode Wagenstraat 1878 – 1985
1878 Verhuizing naar de 1e Wagenstraat 21.
1882 Uitbreiding van de panden aan de Wagenstraat.
1882 Zoon Klaas komt in de zaak. Er vindt uitbreiding plaats van het assortiment met gordijnen, dekens, linoleum en meubelen.
1885 Eerste filiaal in Amsterdam, eerst in de Reguliersbreestraat en later in de Kalverstraat.
1887 De oude meelfabriek Hollandia wordt aangekocht en omgebouwd tot meubelmakerswerkplaats.
1889 Oprichting van de handelsvennootschap H. Pander & Zonen.
1895 Eerste machinale houtbewerking met gasmotor van 12 PK.
1902 Uitbreiding en verbouwing van het pand in de Wagenstraat, de gevel wordt tot één geheel uitgebouwd.
1907 Aankoop omliggende panden Wagenstraat – Pander heeft daarmee het grootste Nederlandse winkelmagazijn.
1907 Aankoop terrein aan Geestbrugkade voor houtwerf.
1915-17 Grootschalige verbouwing fabriek, architect Van der Steur. Machines aangedreven met eigen opgewekte elektriciteit.
1915 Vestiging Rotterdam geopend.
1918 Vanaf dit jaar gaat Pander de inrichting van passagiersschepen verzorgen.
1924 Oprichting NV Maatschappij tot Vervaardiging van Vliegtuigen Pander. De productie vindt plaats op derde verdieping van de fabriek.
Vanaf 1928 Pander geeft tweemaandelijks het blad Thuis uit. Het tijdschrift wordt gestuurd naar klanten ‘thuis’ in Nederland en Oost en West en in den vreemde.
1932 Serievervaardiging meubelen: Multi-Pro
1934 C. Chaudron volgt W.A. Dwars op als directeur.
1940 Pander heeft een eigen ‘modelflat’ in flatgebouw ‘Frankenheuvel’ aan de Frankenslag (architect P. Vermeer).
1937 Oprichting NV H. Pander & Zonen.
1951 Fabriek Zuid Binnensingel 5 verkocht aan het Rijk
1952 Opening van een filiaal in Eindhoven.
1953 Verhuizing van de fabriek naar nieuwbouw in Leidschendam.
1973 Het Pander Kunstcentrum wordt geopend in het pand aan de Grote Marktstraat. Hier wordt werk van moderne beeldende kunstenaars geëxposeerd. Grote motor hierachter was Rob Chaudron.
1985 Verenigde Meubileringsbedrijven Pander (Den Haag, Zoetermeer, Rotterdam) failliet.
Productie
-
Biezenmatten
-
Meubelen
-
Interieurbetimmeringen en aankleding
Bijzondere opdrachten
-
Vredespaleis, grote zaal: betimmeringen en meubels
-
Koloniaal instituut Amsterdam: betimmeringen
-
Ned Handelsmij Amsterdam: betimmeringen
-
Amsterdamse bank: betimmeringen
-
Troelstra-oord Beekbergen
-
City bioscoop Den Haag en Amsterdam: interieur vernieuwd
-
Kurhaus, inrichting conversatiezalen
-
Stationsgebouw Ypenburg: algehele inrichting
-
Schepen: Springfontein, Simon Bolivar, Nieuw-Amsterdam
-
Vliegtuigen: diverse types, eerste HN-ACN, vanaf 1932 plan snel postvliegtuig,
-
Zweefvliegtuigen in de oorlog voor de Duitsers
Vormgevers
Als vormgevers zijn werkzaam Wouda, Bromberg, Nieuwenhuis en Semeij.
Afbeeldingen
- Briefhoofd van de firma Pander met links de fabriek aan het Buitenom en rechts de winkel in de Wagenstraat.
- De winkel van Pander in de binnenstad met grote etalageruiten.
- De grote meubelwinkel van Pander kort na de verbouwing en de diverse gevels tot één geheel werden gemaakt.
- Buitenom, voorheen Zuid-binnensingel 3, interieur meubelfabriek van H. Pander en Zonen.
- Buitenom, voorheen Zuid Binnensingel 3, waar achter de oude bebouwing het nieuwe Fabriekscomplex van Pander verrijst.
- Boven de meubelfabriek van Pander aan het Buitenom 3. Onder de houtopslag aan de Geestbrugkade.
- Prijsopgaaf van de firma Pander met briefhoofd waarop de fabriek en de houtopslag is te zien.
- Etage in de winkel van Pander met bureaumeubilair, jaren 10.
- De werkplaats van Pander aan de Geestbrugkade 23.
- Reclameaffiche van Pander voor de vliegtuigen.
- Bouw van de Pander Postjager in de fabriek aan het Buitenom.
- Tijdschrift van Pander Thuis voor de klanten, dat vanaf 1928 verscheen.
- De bib;liotheek van de Nutsspaarbank Kampen met meubilair en betimmeringen van Pander uit 1935.
- De bestuurskamer van de Nutsspaarbank Kampen met meubilair en betimmeringen van Pander uit 1930.
- De met een houtgasgenerator omgebouwde Buick van Pander.
- Zicht op de achterkant van het bedrijfscomplex van Pander aan de Geestbrugkade 23.
- Geestbrugkade 23
- De tekenkamer van Pander aan de Geestbrugkade 23.
- Brand in de houtopslag van Pander aan de Geestbrugkade 23.
- Kantine voor Panderpersoneel aan de Geestbrugkade 23.
- De nieuwe fabriek van Pander in aanbouw.
- Aankondiging van de komst van de nieuwe Panderfabriek in Leidschendam.
- De nieuwe fabriek van Pander in Leidschendam aan de Vlietweg.
- Meubelwinkel van Pander aan de 1e Wagenstraat 21.
- Winkelvestiging van Pander in Eindhoven.
Locatie(s)
Bronmateriaal
- 75 jaar Pander, jubileumnummer 48 van Thuis, 1 februari 1938
- N. van Twillert,Pander & Wonen, Den Haag 1991
- Archief van Pander in het HGA
- 1940, 21 februari (HaagseCourant): Modelflat firma Pander
- 1940, 10 oktober (HC): Hedendaagse schilderkunst bij Pander
- 1947, 30 januari (HC): Directeur gearresteerd
- 1947, 9 april (HC): Mede-directeur op vrije voeten
- 1948, 15 oktober (HC): Tentoonstelling gobelins
- 1949, 1 april (HC): H. Pander veroordeeld tot 5 1/2 jaar
- 1949, 6 augustus (HC): Karel de laatste Pander-koetsier na 43 jaar met pensioen
- 1951, 1 december (HC): Fabrieksgebouw Pander aan Rijk verkocht
- 1952, 8 maart, 2, 10, 25 april, 23, 30 mei, 10 juni (HC): Aankoop magazijnruimte voor Ministeries, gebouwencomplex van Pander veroorzaakte stormpje
- 1952, 10 mei (HC): Eerste steen nieuwe fabriekshal in Leidschendam
- 1952, 17 mei (HC): Bouwen zonder vergunning door Pander
- 1952, 10, 15 november (HC): Nieuwe fabriek in gebruik genomen
- 1953, 19 augustus (HC): Dodelijk ongeval in fabriek Pander
- 1953, oktober (HC): Salome schilderijen prijsvraag (Jan van Heel 1e prijs)
- 1963, 9 februari (HC): Eeuwfeest Pander bescheiden festijn