Haagvaarder 60 (hoofdartikel)
Haags gietijzer in oudste stad van Nederland
De benoeming van G.N. Itz als stadsbouwmeester van Dordrecht is voor de geschiedenis van het eiland een onuitwisbare aanstelling geworden. De Stadsfabrijk Itz (1832-1867) liet een groot aantal belangrijke architectonische bouwwerken en civiele voorzieningen na.
Het erfgoed van de stadsarchitect bevat een aantal bruggen en gebouwen in de neo-grec en neo-classicistische stijl. De meest in het oog springende werken van G.N. Itz zijn de Damiatebrug uit 1855 (van Enthoven & Co), de restauratie van het stadhuis van 1835-1841 en de belangrijke structuurveranderingen op het eiland van Dordrecht.
Nieuwe Haven – Lange Houten Brug
In 1410 groef men tussen twee zandplaten aan de noordzijde van de stad het middendiep uit en ontstond de Nieuwe Haven. Rond het jaar 1584 werd de Lange Houten Brug over de haven gebouwd. De brug was een belangrijke verbinding voor inwoners van Dordrecht. Hij lag in de route van de stadskern via de Vleeshouwerstraat naar de pont van Zwijndrecht, één van de drukste doorgangen in de stad.
Afgekeurd
In zijn periode als stadsbouwmeester ontwierp Itz zeker zes bruggen in Dordrecht, waaronder de Lange IJzeren Brug. Het was een vernieuwing van de bestaande houten loopbrug over de Nieuwe Haven. Het verhaal gaat dat de ‘Lange Houten Brug’ tijdens een storm in de nacht van 6 op 7 mei 1855 werd beschadigd door een schip en een dag later door de Stadsfabrijk Itz werd afgekeurd.
Hij adviseerde het gemeentebestuur om ongelukken te voorkomen met de beschadigde, maar in zijn ogen vooral plompe en smakeloze brug, deze voor publiek af te sluiten en een pontje te laten varen. De bewoners van het stadsdeel ‘Nieuwe Werck’ namen daar geen genoegen mee en protesteerden met succes bij het gemeentebestuur.
Lange IJzeren Brug
In 1856 volgde de aanbesteding voor de sloop van de houten brug en het leggen van fundamenten door L. Kooiman en de levering van het ijzerwerk door – u raad het al – L.I. Enthoven & Co te ’s Hage. Het werd een slanke, sierlijke gietijzeren brug met radiale decoraties in de kwadranten, decoratieve consoles aan de pijlers en hekbalusters. Het gietwerk bestaat uit vijf identieke jukken en twee verstevigde jukken onder het beweegbare deel van de brug. De totale lengte is 60 meter waarvan 7 meter is uitgevoerd als beweegbaar middendeel (dubbele basculebrug). Tot 1995 werd dit gedeelte met de hand bewogen. Daarna werd een hydraulische aandrijving aangebracht met behoud van de originele kwadranten.
Repareren en conserveren
In januari 2005 werd de brug in zijn geheel gedemonteerd voor een ingrijpende renovatie. De brug stond na 150 jaar scheef en was zijdelings verplaatst, waarschijnlijk door de stroming of gronddruk. Het brugdek liep in een bocht over de haven. Besloten werd de gehele brug uit elkaar te nemen om alle onderdelen in een werkplaats te repareren en te conserveren. De reparaties bestonden uit het herstellen of opnieuw gieten van beschadigde of ontbrekende ornamenten en rozetten. Het conserveren bestond uit een duplex conserveringssysteem (opgespoten aluminium en twee verflagen). De renovatie verliep niet volgens planning. De constructie van het landhoofd aan de Nieuwe Havenzijde was anders dan aangegeven op de oude tekeningen en de beweegbare delen verkeerden in een minder goede staat dan werd aangenomen. Nu vier jaar na het herstel staat de brug er fier bij. Hij wordt intensief gebruikt en is een plaatje voor bruidsparen met als het even kan de Grote Kerk als achtergrond.
Harry Jonkman
