Haagvaarder 119 (hoofdartikel)
Post 65, Om van te houden en te behouden?
In de periode 1965-2000 werd in Nederland in hoog tempo gebouwd, ook in Den Haag. Gegeven haar levensduur is deze zogenoemde Post 65-architectuur nu vaak toe aan vernieuwing of zelfs vervanging. Verwaarlozing en sloop dreigt voor een aantal bijzondere gebouwen. Als tegenreactie komen architectuurhistorici en beleidsmakers nu in actie om dit cultuurgoed te inventariseren en waar nodig te beschermen. Volop aandacht voor Post 65!
Post 65-architectuur
In deze periode was er veel vernieuwingsdrang. Overal werd gebouwd, er kwamen stadsuitbreidingen, vinexwijken en groeikernen. Het stadsbeeld veranderde ingrijpend. Oude wijken gingen op de schop en de stadsvernieuwing bloeide. Den Haag kreeg een nieuw stadhuis, een nieuw Centraal Station, spraakmakende nieuwe ministeries en grote recreatiegebieden zoals Madestein. Tegelijkertijd werden er grote infrastructurele werken uitgevoerd, zoals de Utrechtsebaan en het Souterrain (‘de tramtunnel’). De architectuur en stedenbouw uit deze periode heeft vele gezichten. Vooral in beginperiode is er veel kleinschaligheid en nadruk op leefbaarheid, herkenbaar als ‘schuin en bruin’, denk aan de ‘bloemkoolwijken’. Daarnaast en daarna komt juist de architectuur van het grote gebaar, het structuralisme met moderne technieken, high tech vormgeving en hoogbouw. Voorbeelden in de stad zijn het Westeinde ziekenhuis en het Spiegelpaleis aan de Rijswijkseweg. Opvallend zijn de brutalistische gebouwen, van kaal beton, sculpturaal en imposant. De waardering van publiek en van architectuurhistorici voor deze architectuur is vaak zeer verschillend. Veelal beleeft men deze gebouwen of wijken als ’vanzelfsprekend’ en niet echt de moeite waard, maar de kenners denken er anders over.
Haagse bedrijfsgebouwen en bedrijfsterreinen
In de jaren 60 en 70 werd nog volop ingezet op de maakindustrie en daarvoor werd ook de ruimte gecreëerd. Succesvolle Haagse bedrijven breidden uit, maar de ruimte in de Binckhorst en de Laakhaven was begrensd. De Plaspoelpolder, een samenwerkingsverband van de gemeenten Den Haag en Rijswijk, werd aangelegd voor de uitloop van bedrijven uit Rijswijk en vooral Den Haag. De eerste bestemming was schone industrie, maar in de jaren 70 en 80 kwam de omslag naar dienstverlening en werd het een kantorenpark. In de jaren 80 werd het bedrijventerrein Kerketuinenweg-Zichtenburg ontwikkeld. Het industriële karakter van dit gebied is nog gedeeltelijk aanwezig, met veel bedrijven in de autobranche, maar ook hier zit nu veel dienstverlening. Maar Den Haag is in de eerste plaats een stad van kantoren met het Rijk als grote bouwheer. Kantoorgebouwen uit deze periode domineren ook nu nog het stadsbeeld. Hoogbouw kantoren verrijzen in het Beatrixkwartier langs de Utrechtsebaan.
Hoe nu verder?
De bescherming van de monumentwaardige gebouwen uit de Wederopbouwperiode kwam pas laat, soms te laat. Voor het Post 65-erfgoed wil men er daarom wel op tijd bij zijn en er wordt door veel partijen ingezet op documentatie en bescherming, ook door de gemeente Den Haag en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Helaas zijn we voor een aantal iconische gebouwen van het Post 65-erfgoed al te laat. In Den Haag zijn het Ministerie van SoZa van Herman Hertzberger en het Conservatoriumgebouw van Leon Waterman niet meer te redden van de sloop. Maar er is zoveel Post 65-architectuur en stedenbouw in Den Haag en de rest van Nederland dat alles beschrijven en beschermen ondoenlijk is, en ook niet gewenst. Het gaat er nu dus om te inventariseren wat (landelijk) uniek, typisch Haags of architectonisch hoogwaardig is. De SHIE wil een eerste aanzet geven waar het gaat om bedrijfsgebouwen en -gebieden en infrastructuur. In 2024 komen we hierop terug en zullen we de aandacht richten op de Plaspoelpolder en Kerketuinenweg-Zichtenburg. Heeft u als (oud)medewerker van de hier gevestigde bedrijven nog extra informatie, neemt u dan contact met ons op.
Marja Langenberg
Bronnen:
- Atelier Rijksbouwmeester, Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed, Post 65, inspirerende bouwkunst, ons wereldbeeld in de architectuur van na 1965, 2021.
- A. den Boer e.a., BRUUT, atlas van het brutalisme in Nederland, 2023.
- J. van Hoogdalem en B. Koopmans, Post 65, Een turbulente tijd, Architectuur en stedenbouw Den Haag 1965-1995, 2023.
