Haagvaarder 117 (hoofdartikel)

H. van Rijmenam, boekbinderij

Wie kent h’m niet, de Rijam agenda? Het was een product van de bekende binderij Van Rijmenam. Een industrieel bedrijf dat al in 1897 van zich deed spreken. Een typisch Haags bedrijf, dat onderdeel uitmaakte van de belangrijke grafische sector.

Oranjelaan

In 1897 begon H. van Rijmenam in zijn huiskamer aan de Zuid-Oost Binnensingel (Uilebomen) met het liniëren van kantoorboeken. Daarnaast verrichtte hij ook bindwerk voor bibliotheken, zoals het binden van romans, wetenschappelijke boeken, jaarverslagen en bijbels.

Na enige omzwervingen belandde het bedrijf aan de Oranjelaan, niet ver van station HS. Hier maakte de firma een tamelijk stormachtige ontwikkeling door en kocht om ruimte te winnen pand na pand op. Daardoor ontstond “een conglomeraat van naast en achter elkaar liggende huisjes, dat door uitbreken en bijbouwen steeds was uitgebreid”.

In een catalogus uit 1912 afficheerde de firma zich als een “speciale inrichting voor snelle levering van groote partijen”. De werkzaamheden richtten zich dan op boekbanden, kantoorboeken, brocheren, perforeren en liniëren. “Snelheid, degelijkheid en billijke berekening” zag het bedrijf als haar taak en zij streefden “er met ernst naar, daaraan steeds te beantwoorden”.

Fruitweg

In de jaren 50 veroorzaakte de krappe bedrijfsruimte aan de Oranjelaan en de verspreiding van de voorraad over diverse pakhuizen elders in de stad steeds meer problemen. De directie besloot tot de bouw van een fabriek in het nieuwe industriegebied Fruitweg. In 1954 diende Van Rijmenam het verzoek bij de gemeente in voor de bouw van een fabrieksgebouw met werkplaatsen en kantoren, een garage met werk- en bergplaatsen, fietsenstalling en twee bedrijfswoningen aan de Fruitweg – Dynamostraat. De architecten waren J. Piets en G. van Essen. In 1958 volgde een uitbreiding met een papiermagazijn op de plaats van de fietsenstalling. Zo ging het door en kwamen er steeds meer opslagplaatsen tot ook het voormalige DES-complex (groothandel voor het kruideniersbedrijf) aan de Energiestraat ingelijfd werd. In 1984 ging Van Rijmenam samen met Esveha. Ook dit nieuwe onderdeel kreeg op het achterterrein een plek.

De Fabriek

Het gebouw bestond uit twee kelders van elk 3 m. hoog, die in totaal 5 m. onder het maaiveld lagen. Bovenop deze kelders bevonden zich vier werkvloeren van 4,5 m. hoogte en 24 m. diep. De gevels waren ruim voorzien van ramen, zodat lichttoetreding tot het midden van de ruimte mogelijk was. Op de derde verdieping was een 6 m. hoge hal en ruimte voor de administratie, directiekamers, spreekkamer, archief, magazijn voor verkoopartikelen en de kantine. In de hoge hal was een tussenverdieping aangebracht als een groot balkon waar zich de monsterkamer en een vergaderzaal bevond. Een open trap leidde naar dit gedeelte. Aan de indeling van de productielijn werd veel tijd besteed aangezien die geheel opnieuw moest worden bedacht. In de benauwde oude situatie was de logische lijn namelijk geheel zoek geraakt.

Rijam agenda

Eén van de bekende producten van Van Rijmenam was de Rijam agenda. Deze werd in vele soorten en maten geproduceerd en in de eigen drukkerij De Ster gedrukt. Er was een grote productielijn van zak- en bureauagenda’s voor de handel. Daarnaast werden voor specifieke bedrijven agenda’s gemaakt met ieder hun eigen eisen. Bij het publiek is met name de schoolagenda van Rijam een begrip gebleven. Deze agenda had een eigen redactie en er werden schrijvers van buiten aangetrokken en voor de vormgeving ontwerpers, zoals Jurriaan Schrofer.

Producten

Het gangbare bindwerk bestond uit boeken, waaronder kunstboeken voor bijvoorbeeld Thames & Hudson met oplagen van soms wel tussen de 20.000 en 50.000, maar ook boeken voor de Nederlandse Boekenclub. Op de derde verdieping bevond zich nog de speciale afdeling. Hier werden speciale producten gemaakt in kleine oplagen, zoals portefeuilles, speciale ringbanden, bureauleggers, sigarettendoosjes, wijnfleshouders, etc.

Laatste jaren

In de topjaren werkten er 850 mensen bij Van Rijmenam, waarvan 500 aan de Fruitweg. Er waren ook vestigingen in Duivendrecht en Oude Pekela. In 1964 sloot het bedrijf zich aan bij het grote Bührmann-Tetterode concern. In 1999 kocht het Belgische Brepols, een bedrijf met vergelijkbare productie, Van Rijmenam, toen al gevestigd aan de Kerketuinen. Ondanks deze overname bestaat de Rijam agenda nog steeds al wordt die tegenwoordig uitgegeven door SRT International in Winschoten.

Koos Havelaar

Bronnen:

• J. Piets en G. van Essen, “Fabriek Van Rijmenam te ’s-Gravenhage”, Bouwkundig weekblad, 74e jrg. 17 januari 1956, nr. 3, p. 2532
• Zakennieuws voor Den Haag en omgeving, jrg.1, nr. 1, februari 1968, p. 9-13.
• Interviews J. Havelaar met W. de Radder, R. Uljee en V. Zegerman, maart/april 2023.