Pander (1850 – 1985)

Periode Brouwersgracht 1850 – 1868

1850 Koopman-schipper Klaas Pander (1819-1897) uit Blokzijl verkoopt in Holland en Zeeland matten, die gedurende de wintermaanden door Overijsselse vissers worden gemaakt. Hij vaart met matten heen en komt met aardappelen terug. In dit jaar start hij een mattenwinkel aan de Brouwersgracht 21.

1863 Hendrik Pander (1842-1893) start een winkel in tapijten, matten en behangartikelen in Gouda.

1865 Vader Klaas trekt zich terug en Hendrik neemt de zaak in Den Haag over.

Periode Vlamingstraat 1868 – 1878

1868 Verhuizing van de winkel naar de Vlamingstraat 16.

Periode Wagenstraat 1878 – 1985

1878 Verhuizing naar de 1e Wagenstraat 21.

1882 Uitbreiding van de panden aan de Wagenstraat.

1882 Zoon Klaas komt in de zaak. Er vindt uitbreiding plaats van het assortiment met gordijnen, dekens, linoleum en meubelen.

1885 Eerste filiaal in Amsterdam, eerst in de Reguliersbreestraat en in 1887 in de Kalverstraat. De zaak staat onder leiding van de oudste zoon Klaas Gerard Pander (1866-1938), die sinds 1882 in de zaak meedraait.

1887 De oude meelfabriek Hollandia aan het Buitenom wordt aangekocht en omgebouwd tot meubelmakerswerkplaats.

1889 Hendrik Pander zet het bedrijf om de handelsvennootschap H. Pander & Zonen en benoemt zijn zoon Klaas Gerard en zijn schoonzoons W.A. Dwars (1855-1921; in 1921 opgevolgd door zijn zoon W.A. Dwars jr.) en J.B. Hoetink tot medefirmanten. Zoon B.J. en kleinzoon H.R. Hoetink treden later achtereenvolgens als mede-firmanten op.

1895 Eerste machinale houtbewerking met gasmotor van 12 PK.

1902  Uitbreiding en verbouwing van het pand  in de Wagenstraat, de gevel wordt tot één geheel uitgebouwd.

1907  Aankoop omliggende panden Wagenstraat – Pander heeft daarmee het grootste Nederlandse winkelmagazijn.

1907  Aankoop terrein aan Geestbrugkade voor houtwerf.

1915-17  Grootschalige verbouwing fabriek, architect Van der Steur. Machines aangedreven met eigen opgewekte elektriciteit.

1915  Vestiging Rotterdam geopend.

1918  Vanaf dit jaar gaat Pander de inrichting van passagiersschepen verzorgen.

1924  Oprichting N.V. Societé de Construction d’Aéroplanes ‘Pander’. De productie vindt plaats op derde verdieping van de fabriek en zal tien jaar stand houden. De maatschappij produceert éénpersoonsvliegtuigen, die o.a. aan de Koninklijke Marine worden geleverd. In 1927 wordt de N.V. geliquideerd en de vliegtuigfabricage bij de firma H. Pander en Zonen ondergebracht. De sindsdien geproduceerde tweepersoons-sportlesvliegtuigen worden o.a. door de Nationale Luchtvaartschool gebruikt.
Naast sportvliegtuigen worden luchtschroeven en vanaf 1931 ook voor het eerst in Nederland zweefvliegtuigen door het bedrijf geproduceerd.

Vanaf 1928  Pander geeft tweemaandelijks het blad Thuis uit. Het tijdschrift wordt gestuurd naar klanten ‘thuis’ in Nederland en Oost en West en in den vreemde.

1932  Serievervaardiging meubelen: Multi-Pro

1933  De productie van het vliegtuig De Postjager. Het is het snelste driemotorige Nederlandse vliegtuig van die tijd. In 1933 wordt met de ‘Postjager’ de eerste snelpostvlucht Nederland – Ned.Indië v.v. gemaakt.

1935  De vliegtuigbouw is geen succes en om een beter perspectief voor deze bedrijfstak te verkrijgen wordt dit onder deel verkocht aan Koninklijke Maatschappij De Schelde.

1940  Pander heeft een eigen ‘modelflat’ in flatgebouw ‘Frankenheuvel’ aan de Frankenslag (architect P. Vermeer).

1937  Oprichting NV H. Pander & Zonen. Als directeuren van de nieuwe vennootschap treden W.A. Dwars jr., H. jr. en Ph. W. Pander op. Het bedrijf telt dan 750 werknemers.

1951  Fabriek Zuid Binnensingel 5 verkocht aan het Rijk

1952  Opening van een filiaal in Eindhoven.

1953  Verhuizing van de fabriek van het Buitenom naar nieuwbouw in Leidschendam.

1954  Het bedrijf richt samen met de N.V. De ‘s-Gravenhaagse Meubelfabriek voorheen A.J. Mesker met terugwerkende kracht tot 1953 de N.V. Verenigde Meubileringsbedrijven op, voor het (doen) vervaardigen en aankopen van meubileringsartikelen, het verkopen van deze artikelen, de inrichting van gebouwen, schepen, e.d. en bovendien het (ver)kopen en (ver)huren van onroerend goed. In hetzelfde jaar volgt C. Chaudron, sinds 1934 directeur van de N.V. De ‘s-Gravenhaagse Meubelfabriek W.A. Dwars als directeur van H. Pander en Zonen op.

1965  Aankoop van de N.V. P.A. Lijdsman aan de Grote Marktstraat in Den Haag.

1965-1966  Pander koopt de firma Huizinga en Rodenberg en de firma Den Ouden in Groningen aan. Deze firma’s nemen respectievelijk de namen Pander en Pander Boutique aan.

1971  In navolging van de nieuwe passage in de Hoogstraat bouwt Pander in het eigen winkelpand aan de Wagenstraat de Panderpassage.

1973  Het Pander Kunstcentrum wordt geopend in het pand aan de Grote Marktstraat. Hier wordt werk van moderne beeldende kunstenaars geëxposeerd. Grote motor hierachter was Rob Chaudron.

1975  Een vestiging in Enschede geopend.

1980  Verhuizing van de fabriek in Leidschendam en het kantoor aan de Wagenstraat naar Zoetermeer.

1981  Door economische zwakke periode in de meubelbranche komt het bedrijf in surséance van betaling te verkeren. Door diverse verkopen komt het bedrijf er weer bovenop.

1985  Verenigde Meubileringsbedrijven Pander (Den Haag, Zoetermeer, Rotterdam) failliet.

Productie

• Biezenmatten

• Meubelen

• Interieurbetimmeringen en aankleding

Bijzondere opdrachten

• Vredespaleis, grote zaal: betimmeringen en meubels

• Koloniaal instituut Amsterdam: betimmeringen

• Ned Handelsmij Amsterdam: betimmeringen

• Amsterdamse bank: betimmeringen

• Troelstra-oord Beekbergen

• City bioscoop Den Haag en Amsterdam: interieur vernieuwd

• Kurhaus, inrichting conversatiezalen

• Stationsgebouw Ypenburg: algehele inrichting

• Schepen: Springfontein, Simon Bolivar, Nieuw-Amsterdam

• Vliegtuigen: diverse types, eerste HN-ACN, vanaf 1932 plan voor snel postvliegtuig: de Postjager,

• Zweefvliegtuigen in de oorlog voor de Duitsers

Vormgevers

Als vormgevers zijn werkzaam Wouda, Bromberg, Nieuwenhuis en Semeij.