Haagvaarder 120 (hoofdartikel)

Hugo de Grootstraat – Van de Spiegelstraat

Een onbekend én onherkenbaar bedrijfsgebouw

Bij bedrijfsgebouwen gaan de gedachten nu veelal uit naar bedrijfsterreinen; concentraties van forse gebouwen, zonder woonhuizen in de directe omgeving. Maar ooit was dat anders. In wat we nu als pure woonwijken zien, stonden vroeger velerlei meestal kleine bedrijfsgebouwen. Nu onherkenbaar verbouwd, vallen zij niet meer op in het straatbeeld. Het hoekpand Hugo de Grootstraat – Van de Spiegelstraat is daar een goed voorbeeld van.

Van de Spiegelstraat 2 – 10

Dit rijtje van vijf flinke panden werd in 1880/1 gebouwd door de gebroeders Leijendekkers. Het waren de eerste huizen in deze straat met een flinke tuin en een gezamenlijk achterpad. De eerste bewoners van het hoekpand nummer 2 waren achtereenvolgens twee officieren met hun gezinnen: J.B.A. Josselin de Jong, later gepensioneerd als vice-admiraal en J.W.J. Zegers Rijser, later generaal-majoor titulair bij de artillerie.

Jacobus Pieter Koster

De in 1865 in Leeuwarden geboren Koster trok naar Den Haag om daar in 1889 te trouwen. Al eerder woonde hij in de Paulus Potterstraat waar hij in 1887 adverteerde als behanger en stoffeerder. Blijkbaar gingen de zaken goed, want in 1895 treffen we hem aan in de Prinsestraat 126 waar hij ook meubels begint te verkopen.
In september 1901 komt Koster naar de Van de Spiegelstraat 2, maar wel na een stevige verbouwing. Naast nieuwe meubelen werd er ook antiek meubilair te koop aangeboden. Opmerkelijk is het benutten van kunst als reclamemiddel. Het magazijn van Koster was deel van een kring van gerenommeerde kunsthandelaren waarbinnen schilderijen rondgingen van meestal ‘aanstormend’ schildertalent.

Meerdere keren per jaar werden nieuwe schilderijen getoond. Deze samenwerking heeft jaren bestaan. Dat Koster deel uitmaakte van deze kring toont de maatschappelijke positie die hij in betrekkelijk korte tijd had opgebouwd.
Bekendere en (nu) minder bekende schilders, die werden getoond waren o.a. Floris Arntzenius, Carel H.C. Flugi van Aspermont, Josef Israëls en Albert Roelofs.
Koster timmerde dus flink aan de weg, maar overleed in 1912. Het bedrijf werd door anderen nog voortgezet, maar in 1915 volgde het faillissement.

Schäffer & Budenberg

Dit ooit zeer omvangrijke bedrijf – ruim 4.100 arbeiders – ontstond in 1850 in Maagdenburg. Bijgaande advertentie geeft een goed beeld van de producten. Schäffer & Budenberg (S&B ) werd voor de Eerste Wereldoorlog al vertegenwoordigd in Amsterdam en Soerabaja, en opende vlak na deze oorlog ook een filiaal in de Van de Spiegelstraat 2. Rond 1925 betrok S&B ook het naastgelegen pand nummer 4. Directeur van het Haagse filiaal was de Duitser Otto Lampe, die in 1933 al zijn 50-jarig jubileum vierde bij S&B.
In de Tweede Wereldoorlog gaat het mis. S&B in Duitsland wordt volop ingezet voor de wapenindustrie en in Den Haag wordt Otto Lampe beheerder van vijandelijk – lees Joods – vermogen. Ook is S&B betrokken bij het Nederlandsch Arbeidsfront, dat Nederlandse arbeiders werft voor de Duitse oorlogsindustrie. Na de oorlog worden de panden van S&B dan ook in beslag genomen en beschikbaar gesteld aan de stichting Nederlands Volksherstel. Deze stichting probeerde de aanpak van de grote naoorlogse maatschappelijke noden te coördineren.

Schäffer & Budenberg na de oorlog

Na de oorlog lagen de fabrieken van S&B in Duitsland in de Russische bezettingszone. Daar werd het bedrijf al snel genationaliseerd. In 1946 hervatte S&B haar werkzaamheden aan de Van de Spiegelstraat 2-4. Doch het Nederlandse deel van S&B werd nu in beslag genomen als vijandelijk – lees Duits – vermogen en in 1948 te koop aangeboden.
In de jaren van de Wederopbouw en her-industrialisatie was S&B succesvol en in 1978 verhuisde het bedrijf naar een groter, moderner pand in Alphen aan de Rijn. Zowel deze tak als de Engelse tak van het originele Duitse S&B zijn nog altijd in Nederland aanwezig.

Verbouw tot appartementengebouw

Na het vertrek van S&B werd met nieuwbouw het oorspronkelijke woonhuis en het achterliggende magazijn met elkaar verbonden. Het gehele complex bevat nu negen appartementen. De hijsluiken van het magazijn werden verbouwd tot vensters. Het achterpad is nog altijd aanwezig.
Kortom; als u in een wat ouder deel van de stad woont, verken dan eens opnieuw uw woonstraat. Wellicht ontdekt u er nog een verborgen bedrijfsgebouw!

Hans Klomp