Onderdrukking
joden
Tijdens de
Tweede Wereldoorlog streefde de Nationaal-Socialistische Beweging
(Nazi's) eerst naar het volledig buiten de maatschappij plaatsen
van alle joden en vervolgens naar hun totale vernietiging. De ene
antisemitische maatregel na de andere werd afgekondigd, waaronder
in 1941 het verbod voor joodse kinderen nog langer onderwijs te
volgen op openbare scholen. Er moesten daarom voor hen in het nieuwe
schooljaar aparte scholen opgericht worden. De gemeente ging op
zoek naar geschikte locaties.
Fisherstraat
Voor het Voorbereidend
Hoger en Middelbaar Onderwijs (VHMO) werd gekozen voor een schoolgebouw
aan de Fisherstraat, zonder c, de huidige Fischerstraat mét c. Voor
de oorlog was hier jarenlang protestants-christelijk en openbaar
lager onderwijs gegeven. In 1939 en 1940 had het pand gediend om
respectievelijk Nederlandse en Duitse militairen onder te brengen
en daarna was het leeg komen te staan. Inmiddels verkeerde het gebouw
in slechte staat.
Joodsch
Lyceum
De heer Bartels
werd aangesteld als directeur en in de zomervakantie van 1941 lukte
het hem, mede dank zij zijn uitgebreide netwerk, een nieuwe school
op te richten: 'het Joodsch Lyceum Fisherstraat 135'. In de regio
was dit de enige middelbare school waar nog joodse kinderen werden
toegelaten, zodat hier niet alleen leerlingen uit heel Den Haag
naartoe kwamen, maar ook kinderen uit Scheveningen, Voorburg, Rijswijk
en zelfs Leiden. De school beschikte over 15 vertrekken en voor
het nieuwe schooljaar werden 276 joodse leerlingen ingeschreven.
Verder telde het Joodsch Lyceum twintig leerkrachten en zeven ondersteunende
personeelsleden. Er waren een lyceum, HBS, Handelsdagschool en een
Gymnasium ondergebracht en op 15 oktober 1941 begonnen de eerste
lessen. Al snel liep het aantal leerlingen terug. Sommige kinderen
kregen de kans onder te duiken om zo te ontkomen aan de Duitse maatregelen,
maar vanaf mei 1942 verdwenen vele kinderen omdat ze met hun broertjes,
zusjes en ouders op transport gesteld werden naar de vernietigingskampen.
Bezemstraat
Na Bartels
werd dr. J. Teixeira de Mattos aangesteld als rector. Aan hem danken
we het behoud van het archief van deze bijzondere school.
Per één december
1942 zegde de gemeente de huur op van de school, waarna het Joodsch
Lyceum naar de Bezemstraat 1-3 verhuisde, waar het voortgezet onderwijs
in hetzelfde gebouw kwam als het basisonderwijs. De naam veranderde
in 'Joodsche school voor Voortgezet Onderwijs'. Het aantal leerlingen
was ondertussen zodanig afgenomen dat men toekon met drie klaslokalen
en een tekenlokaal. In tegenstelling tot de Fisherstraat had dit
gebouw aan de Bezemstraat een functionerende verwarming.
Sluiting
school
Op 10 april
1943 verordonneerde de bezetter dat op 23 april alle joden uit Zuid-Holland,
Noord-Holland en Utrecht verdwenen moesten zijn, met uitzondering
van Amsterdam. Deze maatregel was op 29 maart 1943 al van kracht
geworden in de rest van het land. Op 15 april 1943 werd de school
aan de Bezemstraat gesloten, een week later vertrok de laatste trein
met joden naar het concentratiekamp Vught en werd Den Haag 'judenfrei'
verklaard.
Van de 276 ingeschreven
leerlingen overleefden 161 kinderen de oorlog niet.
Boek
De Stichting
Voormalig Joodsch Lyceum bracht in 2003 een boek uit over het lyceum.
Het boek is getiteld Slotakkoord der kinderjaren,
herinneringen aan het Joodsch Lyceum Fisherstraat, Den Haag 1941-1943.
Het boek is geschreven door Wally de Lang.
|
